Searching ""

Gdy pojawia się nowe prawo (nowa regulacja danego obszaru stosunków prawnych), nieodłącznym elementem są różnego rodzaju problemy. Zjawisko to nie ominęło prawa autorskiego, gdy poprzednio obowiązująca ustawa o prawie autorskim, pochodząca z 1952 roku (dalej: PrAut52), została – od 24 maja 1994 roku – zastąpiona ustawą obecnie obowiązującą. Pojawiło się wtedy wiele wątpliwości, tak w praktyce, jak i w teoretycznych rozważaniach. W wyroku z 2 października 1996 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zajął się m.in. interpretacją przepisów intertemporalnych (międzyczasowych) zawartych w nowej ustawie (dalej: PrAut).

Niektóre dzieła człowieka, które potencjalnie mogłyby zasługiwać na ochronę prawa autorskiego, ustawodawca z góry spod tej ochrony wyłącza, uznając, że ze względu na ich publiczny charakter nie należy ograniczać swobodnego korzystania z nich. W ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych kategorie dzieł ex lege wyłączone spod prawnoautorskiej ochrony znalazły się w art. 4. Problemy zaczynają się tam, gdzie trudności ze zdefiniowaniem takich pojęć jak „materiały urzędowe” czy „proste informacje prasowe”. Co kryje się pod pojęciem „dokumentu urzędowego” można dość łatwo rozwikłać, posiłkując się chociażby definicjami ustawowymi, co prawda zaczerpniętych z innych obszarów prawa, niemniej przydatnych w interpretacji zawiłości prawa autorskiego – definicje „dokumentu urzędowego” znajdziemy z kodeksie postępowania administracyjnego czy kodeksie karnym. Z „materiałem urzędowym” jest jednak problem.

Wracamy do zagadnień podstawowych, konkretyzujących się pytaniem „gdzie kończy się domena publiczna, gdzie zaś zaczyna ochrona prawa autorskiego”. W kontekście konkretnego dzieła człowieka zagadnienie to sprowadza się do ustalenia czy jest ono na tyle twórcze i indywidualne, że zasługuje na ochronę prawnoautorską. To pytanie i próby odpowiedzi na nie uparcie pojawiają się w orzecznictwie sądów polskich, w tym Sądu Najwyższego, od lat dwudziestych ubiegłego wieku, a więc od kiedy uchwalono pierwszą polską ustawę prawnoautorską (1926 roku). I mimo sędziwego wieku niektórych rozstrzygnięć Sądu Najwyższego w tej materii, trzeba przyznać, że zachowały one aktualność, wyznaczając w dość konsekwentny sposób linię rodzimego orzecznictwa – w kierunku szerokiej ochrony twórcy nawet przy istnieniu nieznacznego poziomu twórczości w konkretnym dziele.

Wciąż zadziwia mnie pewien aspekt mitycznego myślenia o prawie autorskim – a mianowicie głębokie przekonanie wielu osób, że to, co „zawieszone” w Internecie, stanowi domenę publiczną, co w konsekwencji oznacza, że można z zamieszczonych tam zasobów swobodnie i całkowicie bezkarnie korzystać. A przecież na gruncie prawa autorskiego, a także cywilnego w ogólności, nic bardziej błędnego! Sposób rozpowszechniania utworów pozostaje bowiem w zasadzie bez wpływu na granice prawnoautorskiej ochrony. I tak jak intuicja prawnicza w człowieku, sprowadzająca się z reguły do poprawnych asocjacji na temat tego, co wolno, a czego nie, zazwyczaj nie zawodzi, w przypadku Sieci sprowadza użytkowników na niebezpieczne manowce, co możemy zaobserwować także na branżowych serwisach o książkach.

Wyrok sądu z Chicago nakazuje wydawcy tygodnika „Wprost” zapłatę na rzecz Małgorzaty Cimoszewicz-Harlan, córki Włodzimierz Cimoszewicza, i jej męża zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w wysokości 5 mln dolarów. Kością niezgody stał się artykuł zamieszczony we „Wprost” w 2005 roku, w którym m.in. sugerowano, że Małgorzata Cimoszewicz-Harlan oraz jej mąż Russel Harlan pożyczyli byłemu premierowi RP ponad 100 tys. dol., za które kupił on akcje PKN Orlen. Następnie miał je sprzedać, przekazując zyski córce i zięciowi.

Nie pierwszej młodości, choć wciąż aktualny co do swych zasadniczych wskazówek wyrok Sądu Najwyższego z 7 marca 1961 roku, podejmuje istotną dla praktyki wydawniczej kwestię dostarczania oraz przyjmowania zamówionego utworu. Spór, który znalazł finał w sądzie, dotyczył słownika, mającego ukazać się nakładem Wiedzy Powszechnej.

Podczas tegorocznych Targów Edukacyjnych EDUKACJA w Kielcach odbyła się konferencja poświęcona praktycznym zagadnieniom prawa autorskiego.

Wejście w życie nowej regulacji ustawowej nie obywa się bez problemów – przede wszystkim problemów dotyczących sposobu oceny zdarzeń pojawiających się na czasowym styku regulacji poprzedniej i nowej. Rozwiązaniem tego typu konfliktów zajmują się tzw. normy kolizyjne czy – gdy mówimy wyłącznie o aspekcie czasowym konfliktu – przepisy intertemporalne (przejściowe). Ale niejednokrotnie nawet one nie dają odpowiedzi na wszystkie pytania.

Gdy strony nie uregulowały na piśmie łączącego je stosunku prawnoautorskiego, w sytuacji konfliktowej pojawia się problem co do interpretacji treści takiej – zawartej w formie ustnej – umowy. Prawo autorskie daje nam wówczas wskazówki interpretacyjne. Zadaniem sądu jest ustalenie treści łączącej strony umowy, a następnie ocena skutków prawnych tych postanowień. Tego typu problemy pojawiają się w praktyce obrotu prawami autorskimi nieustannie – ustna forma kontraktowania jest w tej dziedzinie rozpowszechniona. Jak się okazuje, problem ten nie był również obcy rzeczywistości przedwojennej.

27 lipca 2009 r, godz. 9:30-16:00, Warszawa, DW Bellona, ul. Grzybowska 77 Uprzejmie zapraszamy na kolejne szkolenie Biblioteki Analiz:

Informujemy, że od 4 maja 2009 roku Kancelaria Prawnicza PATRIMONIUM zmienia adres i przenosi się do nowej, własnej siedzibę. Nowy adres to: ul. Elektoralna 17/17, 00-137 Warszawa. Numery telefonów oraz adresy mailowe pozostają bez zmian. (n)

Podatkowe aspekty obrotu prawami autorskimi z zagranicą wciąż wzbudzają liczne kontrowersje. Konieczność odprowadzania przez polskie podmioty zryczałtowanego podatku dochodowego od należności licencyjnych uzyskiwanych przez ich zagranicznych kontrahentów wciąż nie jest oczywista dla uczestników obrotu prawami autorskimi. Problemy sprawia dotarcie do informacji jaką stawkę podatku od należności licencyjnych należy zastosować, kontraktując z licencjodawcą z danego kraju.

Niejednokrotnie Sąd Najwyższy wypowiadał się na temat granic prawnoautorskiej ochrony w przypadku tzw. dzieł technicznych, zaliczanych do grupy utworów „niefikcjonalnych”, wśród których znajdują się również utwory naukowe oraz tzw. drobne przedmioty prawa autorskiego. Tym razem bohaterką opowieści będzie ekspertyza mykologiczno- budowlana przygotowana na użytek prac remontowych w Zamku Królewskim w Warszawie.

Obowiązująca od 20 czerwca nowela majowa, mająca za zadanie przede wszystkim implementację Dyrektywy 2004/48/WE w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej, to nie jedyna tegoroczna zmiana ustawy o prawie autorskim (PrAut). 6 czerwca 2007 roku weszła w życie inna zmiana tej ustawy – na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 maja 2006 r., sygn. akt K 5/05 (Dz. U. z dnia 5 czerwca 2006 r., Nr 94, poz. 658) przestał obowiązywać art. 70 ust. 2 PrAut, wymieniający osoby uprawnione do podziału wpływów z tytułu korzystania z utworu audiowizualnego. Nowe uregulowanie tego zagadnienia, którego dotychczasowe rozwiązanie zakwestionował Trybunał Konstytucyjny, już obowiązuje – uchwalona przez Sejm nowelizacja została podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw. Weszła w życie 1 listopada 2007 roku.

1 września 2006 roku na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 stycznia 2006 r. przestał obowiązywać art. 108 ust. 3 ustawy o prawie autorskim (PrAut), regulujący procedurę zatwierdzania tabel wynagrodzeń. Trwają prace legislacyjne nad zapełnieniem prawnej luki będącej skutkiem tego wyroku.

Tym razem będzie o prawie cytatu. Przedmiotem sporu był plakat, i to bardzo znany plakat – charakterystyczny szeryf z napisem „Solidarność” na wysokości głowy i podpisem „W samo południe 4 czerwca 1989”, trzymający w ręku kartkę z napisem „wybory”, a nad gwiazdą szeryfa mający plakietkę z napisem „Solidarność”. Chodziło, rzecz jasna, o wołanie Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” o wzięcie udziału w pierwszych wolnych wyborach w RP. Dziesięć lat później na okładce tygodnika „Polityka” zamieszczono zmodyfikowany plakat z szeryfem – opuszczono obydwa napisy, w zamian za to zamieszczono tekst „10 lat na wolności. Historia III RP. Raport specjalny”. Okładka ilustrowała zamieszczony w numerze artykuł opatrzony takim tytułem, opublikowany w związku z dziesiątą rocznicą wyborów. Plakat wykorzystano bez wiedzy i zgody autora, nie podano jego nazwiska, nie otrzymał też z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Twórca plakatu – Tomasz Sarnecki – uznał to za naruszenie jego praw autorskich i wystąpił z powództwem przeciwko Spółdzielni Pracy „Polityka”, wydawcy tygodnika, oraz Jerzemu Baczyńskiemu, redaktorowi naczelnemu pisma.

Znowu będzie nie o branży wydawniczej, a o filmowej. Ale historia jest chyba jeszcze ciekawsza niż ta dotycząca Bolka i Lolka – tym razem bowiem będzie o seksie (choć niektórzy złoślicy twierdzą, że Bolek i Lolek też jest o seksie), a konkretnie o spektakularnym osiągnięciu Juliusza Machulskiego i kultowym polskim obrazie – „Seksmisji”. To nie tylko wyrok interesujący ze względów – powiedzmy – plotkarsko-kulturalnych, ale również z uwagi na interesującą sentencję prawnoautorską – nie po raz pierwszy Sąd Najwyższy wypowiedział się w kwestii co utworem jest, a co nie.

Z pozoru wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2000 r. nie dotyczy branży wydawniczej, został bowiem wydany w sporze pomiędzy Alfredem L., współtwórcą Bolka i Lolka, a Studiem Filmów Rysunkowych w Bielsku- Białej. Ta branżowa nieadekwatność jest jednak pozorna – w istocie orzeczenie to ma kluczowe znaczenie dla praktyki obrotu prawnoautorskiego w Polsce.

Pochylmy się po raz kolejny nad znowelizowaną już ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych – ustawa, ostatecznie uchwalona 9 maja 2007 roku, a następnie podpisana przez Prezydenta, doczekała się publikacji w Dzienniku Ustaw. Z uwagi na krótkie, zaledwie czternastodniowe vacatio legis, nowa ustawa weszła w życie 20 czerwca (Dz. U. Nr 99, poz. 662).

Pochylmy się znowu nad współtwórczością. Klarowny wyrok Sądu Najwyższego sprzed pięciu lat wyraźnie stawia granicę pomiędzy współtwórczością a działalnością pomocniczą wobec twórczej, nie powodującą powstania wkładu twórczego w dziele. Wyrok, który tym razem prześledzimy, odnosi się również do innej kluczowej kwestii prawa autorskiego – kiedy możemy mówić o utworze i jak w praktyce ustalać czy mamy do czynienia z prawnoautorską ochroną czy nie.