Wzory i kilimy
Gdy strony nie uregulowały na piśmie łączącego je stosunku prawnoautorskiego, w sytuacji konfliktowej pojawia się problem co do interpretacji treści takiej – zawartej w formie ustnej – umowy. Prawo autorskie daje nam wówczas wskazówki interpretacyjne. Zadaniem sądu jest ustalenie treści łączącej strony umowy, a następnie ocena skutków prawnych tych postanowień. Tego typu problemy pojawiają się w praktyce obrotu prawami autorskimi nieustannie – ustna forma kontraktowania jest w tej dziedzinie rozpowszechniona. Jak się okazuje, problem ten nie był również obcy rzeczywistości przedwojennej.
Oddaj co nie twoje
Bogdan T. udostępnił dr Irenie H. wzory artystyczne na kilimy swojego autorstwa. Dr H. zajmowała się wytwarzaniem kilimów według udostępnionych jej wzorów. Bogdan T. w liście z 25 lutego 1930 roku zawarł jednostronne oświadczenie woli, cofając zezwolenie na korzystanie z jego wzorów z powołaniem się na osobisty interes twórcy. Irena H. wzorów jednak nie oddała, dlatego też Bogdan T. wystąpił z powództwem o ich wydanie. Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z 9 maja 1931 roku uwzględnił roszczenie powoda. Irena H. odwołała się od tego wyroku. Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z 29 maja 1932 roku zatwierdził wyrok sądu pierwszej instancji. Irena H., chcąc walczyć do końca, wniosła od tego wyroku rewizję do Sądu Najwyższego.
Jaka treść umowy
Sąd Najwyższy nie uwzględnił wniesionej przez H. rewizji, uznając jej przyczyny za niesłuszne. Jak czytamy w uzasadnieniu Czego nas uczą wyroki? Wzory i kilimy wyroku: „Miarodajnem dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej jest zagadnienie, czy powód z przyczyny naruszenia jego osobistych interesów twórcy był jednostronnie uprawniony do wycofania swych wzorów na kilimy, oddanych pozwanej do użytku przy wytwarzaniu kilimów. Rozwiązanie tego pytania nastąpić powinno przede wszystkim na podstawie warunków umowy, zawartej pomiędzy stronami. Postanowienia tej umowy nie zostały przez strony ustalone na piśmie. Sądy przyszły zatem w położenie ustalenia jej brzmienia na podstawie zeznań osób przesłuchanych w sporze”. Podkreślono w uzasadnieniu, że ustalenie brzmienia umowy jest ustaleniem faktycznym, którego Sąd Najwyższy nie badał, gdyż nie zostało ono prawidłowo zaskarżone, a z tego względu Sąd Najwyższy oparł się na ustaleniach faktycznych dokonanych przez sądy niższej instancji. Sąd pierwszej instancji brzmienie spornej umowy ustalił m.in. w słowach: „że tenże (tj. powód) odstąpił firmie pozwanej wzory artystyczne na czas nieokreślony, nie wiążąc się w żadnym wypadku jakimkolwiek oznaczonym czasokresem do rozwiązania spornego stosunku”. Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z art. 27 obowiązującej wówczas ustawy z 29 marca 1926 roku o prawie autorskim, (dalej: PrAut1926) prawa i obowiązki stron należy oceniać według brzmienia umowy, zaś dopiero w sytuacji braku w niej wskazówek – według regulacji ustawy o prawie autorskim, zaś wobec braku tychże – według odpowiednich postanowień prawa handlowego i cywilnego.
Nadanie prawa zależnego
W konsekwencji uznano, że jednostronne oświadczenie powoda zawarte w liście z 25 lutego 1930 roku było wystarczające do rozwiązania umowy. Sąd Najwyższy nie przychylił się do stanowiska skarżącej, że w sprawie ma zastosowanie art. 33 ówczesnej ustawy o prawie autorskim zezwalający na wypowiedzenie umowy na rok z góry w sytuacji, gdy twórca zobowiązał się w umowie „na czas powyżej lat pięciu oddawać drugiej stronie swe przyszłe utwory lub pewien ich rodzaj, albo też stale dla niej w pewnym zakresie twórczości pracować”.
Zdaniem Sądu Najwyższego treścią umowy zawartej pomiędzy stronami było zezwolenie twórcy wzoru na używanie wzoru przy przeróbce go na kilim, a zatem była to umowa „o nadanie zależnego prawa autorskiego”. Skoro prawo to nie zostało „nadane” pozwanej na czas określony, należało uznać, że twórca mógł je cofnąć w każdym czasie.
Teza: Wyrób kilimów nie jest mechanicznem tylko zwielokrotnieniem wzorów kilimowych, lecz jest tworzeniem odrębnych dzieł artystycznych, opartych na wzorach, sporządzonych przez osobę inną niż wytwórca kilimów: umowa więc, mocą której twórca wzoru odstępuje wytwórcy kilimu swe wzory artystyczne przedstawia się ze stanowiska ustawy o Prawie autorskim (Dz. U. z 1926 r. Nr 26, poz. 286) jako zezwolenie autora wzoru na użytkowanie wzoru przy przeróbce wzoru na kilim, zatem jako umowa o nadanie zależnego prawa autorskiego w rozumieniu art. 2 ust. 1 wspomnianej ustawy; takie prawo korzystania ze wzoru, jeżeli nie zostało nadane na czas określony, może być każdego czasu cofnięte. Wyrok Sądu Najwyższego z 19 października 1932 roku, Rw. 1539/32
