Zasady ubiegania się o rentę zawodową
Renta zawodowa, czyli renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową może być dochodzona w ramach ubezpieczenia wypadkowego na mocy ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2002 Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.). O rentę mogą się ubiegać osoby objęte ubezpieczeniem wypadkowym, a zatem zgodnie z art. 12 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887 z późń. zm.) osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Są to podmioty wymienione w art. 6 ustawy systemowej, wśród których znajdują się m.in. pracownicy, osoby wykonujące pracę na podstawie umów agencyjnej i zlecenia, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.
Aby ubiegać się o rentę ubezpieczony powinien mieć stwierdzone występowanie choroby zawodowej. Choroba zawodowa zdefiniowana jest w art. 253¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1998 nr 21 poz. 94 z późn. zm.) jako choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych (stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych), jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Warto pamiętać, że sam fakt zapadnięcia na jedną z wymienionych w załączniku dolegliwości nie świadczy o istnieniu choroby zawodowej i nie rodzi uprawnień do renty. Konieczne jest uprawdopodobnienie jej związku z wykonywaniem pracy lub działaniem szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy. Postępowanie w sprawie stwierdzania chorób zawodowych reguluje wspomniane Rozporządzenie RM. Kodeks pracy nakłada na pracodawcę i inne podmioty (m.in. lekarzy, dentystów) obowiązek zgłoszenia państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz państwowemu inspektorowi pracy przypadki podejrzenia choroby zawodowej. Może go dokonać także pracownik za pośrednictwem lekarza. Inspektor sanitarny wszczyna postępowanie i kieruje pracownika na badanie w celu wydania przez właściwego lekarza orzeczenia o rozpoznaniu lub braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej i na jego podstawie wydaje decyzję. Stwierdzenie choroby zawodowej nie jest jednak równoznaczne z prawem do renty zawodowej (Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 r. I PK 295/07).
Dopiero ubezpieczony, który wskutek zapadnięcia na chorobę zawodową stał się niezdolny do pracy ma prawo do ubiegania się o świadczenie. Niezdolność do pracy definiuje art. 12 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.1998 nr 162 poz.1118 z późn. zm.). Przyznawanie renty zawodowej odbywa się zgodnie z procedurą przyznawania zwykłej renty z tytułu niezdolności do pracy, na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale przepisy ustawy wypadkowej przewidują szereg odrębności. Aby uzyskać rentę należy więc złożyć w ZUS wniosek o przyznanie renty wraz z wymaganymi załącznikami (m.in. decyzją PIS stwierdzającą istnienie choroby zawodowej). Następnie ZUS kieruje ubezpieczonego na badania lekarskie celem oceny niezdolności do pracy ubezpieczonego wydanej w formie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Od orzeczenia ubezpieczony może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od dnia doręczenia. Orzeczenie lekarza orzecznika od którego nie wniesiono sprzeciwu i orzeczenie komisji lekarskiej stanowi dla ZUS podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń. Przyznana przez ZUS renta może mieć charakter stały lub okresowy zależnie od rodzaju niezdolności do pracy. Renta zawodowa jest niezależna od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego (art. 17 ust.2), a ustawa wypadkowa gwarantuje jej minimalną wysokość na poziomie 80% i 60% podstawy wymiaru odpowiednio dla osoby całkowicie i częściowo niezdolnej do pracy (art. 18 ust. 1). Ponadto zgodnie z art. 17 ust. 4 prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, przywraca się w razie ponownego powstania tej niezdolności bez względu na okres, jaki upłynął od ustania prawa do renty.
