Artykuły

Coraz częściej podejmuje się w środowisku wydawniczym problematykę naśladownictwa publikacji. Nikogo nie dziwi teza, że naśladownictwo jest jednym z rynkowych zachowań wydawców. I to zachowań coraz częstszych. Powstaje tylko pytanie – czy naśladownictwo jest prawnie dozwolone, jeśli tak – w jakich granicach. Wreszcie – na ile silna jest prawna ochrona „naśladowanego” wydawcy. Co do zasady nie można naśladownictwa zanegować – mieści się bowiem w założeniach gospodarki wolnorynkowej, w której walka konkurencyjna powoduje, że każdy producent podpatruje osiągnięcia innych, korzystając z rozwiązań, które przyniosły pożądane rynkowo efekty. Problem zaczyna się, gdy poprzez naśladownictwo wkraczamy w sferę dóbr prawem chronionych: prawem autorskim, prawem własności przemysłowej, systemem ochrony baz danych, ochrony dóbr osobistych, czy wreszcie ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (uznk).

Gdy strony nie uregulowały na piśmie łączącego je stosunku prawnoautorskiego, w sytuacji konfliktowej pojawia się problem co do interpretacji treści takiej – zawartej w formie ustnej – umowy. Prawo autorskie daje nam wówczas wskazówki interpretacyjne. Zadaniem sądu jest ustalenie treści łączącej strony umowy, a następnie ocena skutków prawnych tych postanowień. Tego typu problemy pojawiają się w praktyce obrotu prawami autorskimi nieustannie – ustna forma kontraktowania jest w tej dziedzinie rozpowszechniona. Jak się okazuje, problem ten nie był również obcy rzeczywistości przedwojennej.

Wejście w życie nowej regulacji ustawowej nie obywa się bez problemów – przede wszystkim problemów dotyczących sposobu oceny zdarzeń pojawiających się na czasowym styku regulacji poprzedniej i nowej. Rozwiązaniem tego typu konfliktów zajmują się tzw. normy kolizyjne czy – gdy mówimy wyłącznie o aspekcie czasowym konfliktu – przepisy intertemporalne (przejściowe). Ale niejednokrotnie nawet one nie dają odpowiedzi na wszystkie pytania.

Niejednokrotnie Sąd Najwyższy wypowiadał się na temat granic prawnoautorskiej ochrony w przypadku tzw. dzieł technicznych, zaliczanych do grupy utworów „niefikcjonalnych”, wśród których znajdują się również utwory naukowe oraz tzw. drobne przedmioty prawa autorskiego. Tym razem bohaterką opowieści będzie ekspertyza mykologiczno- budowlana przygotowana na użytek prac remontowych w Zamku Królewskim w Warszawie.

Obowiązująca od 20 czerwca nowela majowa, mająca za zadanie przede wszystkim implementację Dyrektywy 2004/48/WE w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej, to nie jedyna tegoroczna zmiana ustawy o prawie autorskim (PrAut). 6 czerwca 2007 roku weszła w życie inna zmiana tej ustawy – na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 maja 2006 r., sygn. akt K 5/05 (Dz. U. z dnia 5 czerwca 2006 r., Nr 94, poz. 658) przestał obowiązywać art. 70 ust. 2 PrAut, wymieniający osoby uprawnione do podziału wpływów z tytułu korzystania z utworu audiowizualnego. Nowe uregulowanie tego zagadnienia, którego dotychczasowe rozwiązanie zakwestionował Trybunał Konstytucyjny, już obowiązuje – uchwalona przez Sejm nowelizacja została podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw. Weszła w życie 1 listopada 2007 roku.

1 września 2006 roku na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 stycznia 2006 r. przestał obowiązywać art. 108 ust. 3 ustawy o prawie autorskim (PrAut), regulujący procedurę zatwierdzania tabel wynagrodzeń. Trwają prace legislacyjne nad zapełnieniem prawnej luki będącej skutkiem tego wyroku.

16 marca Sejm uchwalił nowelizację ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. To konieczna implementacja unijnej dyrektywy w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej – implementacja o blisko rok spóźniona.

Od 1 stycznia zmieniły się zasady oznaczania publikacji numerami ISBN – zamiast dziesięciu cyfr stosowane są oznaczenia trzynastocyfrowe poprzez dodanie prefiksu 978 (znak kontrolny został przeliczony ponownie według algorytmu numeracji Bookland/ISBN). W 2006 roku książki były oznaczone numerami w dwóch formatach. Na książkach wydanych po 1 stycznia tego roku można drukować już tylko numery mające trzynaście cyfr.

W marcu Sejm uchwalił nowelizację ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. To konieczna implementacja unijnej dyrektywy w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej – implementacja o blisko rok spóźniona.

Pochylmy się znowu nad współtwórczością. Klarowny wyrok Sądu Najwyższego sprzed pięciu lat wyraźnie stawia granicę pomiędzy współtwórczością a działalnością pomocniczą wobec twórczej, nie powodującą powstania wkładu twórczego w dziele. Wyrok, który tym razem prześledzimy, odnosi się również do innej kluczowej kwestii prawa autorskiego – kiedy możemy mówić o utworze i jak w praktyce ustalać czy mamy do czynienia z prawnoautorską ochroną czy nie.

Pochylmy się po raz kolejny nad znowelizowaną już ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych – ustawa, ostatecznie uchwalona 9 maja 2007 roku, a następnie podpisana przez Prezydenta, doczekała się publikacji w Dzienniku Ustaw. Z uwagi na krótkie, zaledwie czternastodniowe vacatio legis, nowa ustawa weszła w życie 20 czerwca (Dz. U. Nr 99, poz. 662).

Z pozoru wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2000 r. nie dotyczy branży wydawniczej, został bowiem wydany w sporze pomiędzy Alfredem L., współtwórcą Bolka i Lolka, a Studiem Filmów Rysunkowych w Bielsku- Białej. Ta branżowa nieadekwatność jest jednak pozorna – w istocie orzeczenie to ma kluczowe znaczenie dla praktyki obrotu prawnoautorskiego w Polsce.

Znowu będzie nie o branży wydawniczej, a o filmowej. Ale historia jest chyba jeszcze ciekawsza niż ta dotycząca Bolka i Lolka – tym razem bowiem będzie o seksie (choć niektórzy złoślicy twierdzą, że Bolek i Lolek też jest o seksie), a konkretnie o spektakularnym osiągnięciu Juliusza Machulskiego i kultowym polskim obrazie – „Seksmisji”. To nie tylko wyrok interesujący ze względów – powiedzmy – plotkarsko-kulturalnych, ale również z uwagi na interesującą sentencję prawnoautorską – nie po raz pierwszy Sąd Najwyższy wypowiedział się w kwestii co utworem jest, a co nie.

Tym razem będzie o prawie cytatu. Przedmiotem sporu był plakat, i to bardzo znany plakat – charakterystyczny szeryf z napisem „Solidarność” na wysokości głowy i podpisem „W samo południe 4 czerwca 1989”, trzymający w ręku kartkę z napisem „wybory”, a nad gwiazdą szeryfa mający plakietkę z napisem „Solidarność”. Chodziło, rzecz jasna, o wołanie Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” o wzięcie udziału w pierwszych wolnych wyborach w RP. Dziesięć lat później na okładce tygodnika „Polityka” zamieszczono zmodyfikowany plakat z szeryfem – opuszczono obydwa napisy, w zamian za to zamieszczono tekst „10 lat na wolności. Historia III RP. Raport specjalny”. Okładka ilustrowała zamieszczony w numerze artykuł opatrzony takim tytułem, opublikowany w związku z dziesiątą rocznicą wyborów. Plakat wykorzystano bez wiedzy i zgody autora, nie podano jego nazwiska, nie otrzymał też z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Twórca plakatu – Tomasz Sarnecki – uznał to za naruszenie jego praw autorskich i wystąpił z powództwem przeciwko Spółdzielni Pracy „Polityka”, wydawcy tygodnika, oraz Jerzemu Baczyńskiemu, redaktorowi naczelnemu pisma.